Бидний тухай
Багш ажилтан
Эволюцийн биологи, судалгааны арга, хөгжлийн түүх, популяци эволюцийн энгийн нэгж болох үндэслэл, эволюцийн урдчилсан нөхцөл (мутаци, миграци, изоляци, популяцийн тоо толгойн динамик), хөдөлгөгч хүч (байгалийн шалгарал, амьдралын төлөөний тэмцэл), зүйл, зүйл үүсэх арга замууд, зохилдолгоо, эрхтэн ба үйл ажиллагааны эволюци, онтогенез ба филогенезийн харилцаа, биологийн дэвшил ба буурал, амьдралын үүсэл, нэг ба олон эстний эволюци, экосистем, биосферийн эволюци, хүний эволюци, эволюци онолын практик ба онолын холбогдол болон бусад асуудлыг лекц, семинар, асуулт хариулт маргах замаар холбогдох ном зохиолууд, баримтыг ашиглан онолын мэдлэгийг эзэмшинэ.
Эволюцийн биологийн шинжлэх ухааны ерөнхий мэдлэгийг олгож, оюутны бие даан ажиллах, сэтгэх, илтгэх ур чадвар болон тухайн шинжлэх ухааны онолын мэдлэгийг практик амьдралтай холбон ойлгох чадварыг эзэмшүүлэхэд оршино.
Хүний хоол хүнс, хүний эрүүл мэнд гэж юу болох. Хоол хүнсний сонголт, хүнсний бидний эрүүл мэндэд гүйцэтгэх үүрэг, үндсэн хэсгүүд болох нүүрс ус, тос, уураг, витамин, эрдэс, тэдгээрийн задрал, шимт тэжээлийн бодисуудын боловсрох, шимэгдэх процесс, баланс. Функциональ хүнс, зөв хооллолт, энергийн баланс, биеийн жин, амьдралын явц дахь хоол хүнс. Хоол хүнс ба ундны усны аюулгүй байдал. Үүнтэй холбоотой гарах халдварт өвчнүүд. Дэлхийн хүн амын хүнсний хангамж, хүнсний аюулгүй байдлын талаар үндсэн ойлголт, мэдлэг олно.
Хоол хүнс болон эрүүл мэндийн хамаарлын талаархи үндсэн мэдлэг олгох
Энэ хичээлээр молекул ба эсийн нейробиологийн үндсэн ухагдахууныг судална. Хүний тархины бүтэц, үйл ажиллагааны жишээн дээр сүүн тэжээлтний нервийн системийг судална. Энэхүү курсын агуулгад нервийн эсийн үйл ажиллагаа, түүний ионы сувагийн бүтэц, синап дамжуулал ба түүний өсөлт хөгжил, синапын уян чанарын молекул механизм, мэдрэхүйн систем, хөдөлгөөн ба ярианы зохицуулалт, ой санамж, сэтгэл хөдлөл, тархины эмгэг, нервийн идэвх, кодчиллын тоон анализ зэрэг үзэгдэл хамрагдана.
Нервийн үйл ажиллагаа, төрөл, түүний физик үндсийн талаар суурь мэдлэг эзэмшүүлэх зорилготой. Нервийн систем нь биологийн зохицуулгад хамгийн чухал үүргийг гүйцэтгэдэг бөгөөд түүний мөн чанарыг таньж мэдэх нь байгаль, нийгмийн суурь асуудлыг шийдвэрлэхэд ихээхэн чухал ач холбогдолтой бөгөөд шинжлэх ухаанд шийдвэрлэх асуудлын тэргүүн эгнээнд тавигддаг. Энэ хичээлийг судалснаар нейробиологийн чиглэлээр мэргэшиж, байгалийн шинжлэх ухаан болон анагаахын салбарт магистр, докторын сургалтанд хамрагдах суурь мэдлэг эзэмшинэ.
Атом молекулын харилцан үйлчлэл: Хүчтэй ба сул харилцан үйлчлэл. Гэрлийн шингэлт, цацаргалт. Амьдрах орчин ба амьд биеийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд: Агаар, хөрс, ус, нүүрс-ус, липид, уураг, нуклейн хүчил, кофактор, витамин, гормоны физик шинжүүд. Биомолекулыг судлах аргууд: Диффуз, седиментаци, Х-туяаны дифракц, шингээлт, цацаргалт, оптик идэвхи, хэлбэлзэлийн спектр, электроны ба цөмийн соронзон резонанс. Уураг ба ферментийн урвалын физик. Нуклейн хүчил ба уургийн синтезийн физик. Мембраны бүтэц, шинж чанар. Мембраны бодис нэвтрүүлэх чадвар. Амьсгалын электрон ба протон зөөлт, амьсгалын фососфоржилт. Фотосинтезийн электрон ба протон зөөлт, фотофосфоржилт. Мембраны потенциал, нервийн импульс. Булчингийн агшилтын физик. Мэдрэхүйн системийн физик. Биологийн процессийн энергетик ба кинетик. Экологи, эволюцийн физик. (Тухайн хичээлийн агуулгыг 70-100 үгний хооронд монголоор бичнэ.)
Амьд бие, түүний бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн бүтэц, шинж чанар, биологийн процессийн физик механизмыг орчны физик хүчин зүйлтэй нь холбоотойгоор судлах зорилготой. Ямар юм, юуг, яаж хийдэг тухай физик зарчмыг оюутнуудад ойлгуулан, шаардлагатай үед ном хэвлэлийн тойм ашиглаад бие даан сэргээн хэрэглэх чадвар эзэмшүүлэхийг зорино (Тухайн хичээлийн гол зорилгыг танилцуулан бичнэ. Хичээлийн зорилго бол сурах үйлдлийн эцсийн үр дүн буюу хүрэх гэж эрмэлзэж буй үр дүнг илэрхийлсэн ерөнхий томъёолол юм).
: Óäèðòãàë. Øèíæ òýìäýã. ×àíàðûí áà òîîí øèíæ òýìäýã. Áèîëîãèéí òóðøëàãûí ºãºãäëèéí òºðºë. Ñòàòèñòèê öóâàà. Õóðèìòëàãäñàí äàâòàìæ. Ò¿ãýëòèéí ìóðóé. Ãèñòîãðàìì. Àðèôìåòèê äóíäàæ. Ãàðìîíèê äóíäàæ. Ãåîìåòð äóíäàæ. Âàðèàöûí äàëàéö. Ìåäèàí áà áóñàä êâàíòèëë. Ìîä. Äóíäàæ øóãàìàí õàçàéëò. Äèñïåðñ. Äóíäàæ êâàäðàò õàçàéëò. Âàðèàöûí êîýôôèöèåíò. Íîðì÷ëîãäñîí õàçàéëò. Ñàíàìñàðã¿é õýìæèãäýõ¿¿í. Ìàãàäëàë. Ñàíàìñàðã¿é õýìæèãäýõ¿¿íèé ò¿ãýëò. Òàñðàëòòàé ñàíàìñàðã¿é õýìæèãäýõ¿¿íèé ò¿ãýëò. Áèíîì ò¿ãýëò. Ïóàññîíû ò¿ãýëò. Òàñðàëòã¿é ñàíàìñàðã¿é õýìæèãäýõ¿¿íèé ò¿ãýëò. Õýâèéí ò¿ãýëò. Àñèììåòð áà экñöåññ. Ìàêñâåëëèéí ò¿ãýëò. Øàðëèéí ò¿ãýëò. ¯íýëãýýíèé ñòàòèñòèê àðãà. Ýõ öîãö áà ò¿¿âýð. Ïàðàìåòð áà ñòàòèñòèê. Ñòàòèñòèê àëäàà. Èòãýõ çàâñàð. Àëäààíû ìàãàäëàë. Ñòàòèñòèê òààìàãëàë. Ïàðàìåòðèéí áà ïàðàìåòðèéí áóñ øèíæ¿¿ð. Ýíãèéí øóãàìàí êîððåëÿö. Êîððåëÿöûí êîýôôèöèåíò. Ïàðàìåòðèéí áóñ êîððåëÿö. Ýíãèéí øóãàìàí ðåãðåññ. Øóãàìàí áóñ ðåãðåññ. Äèñïåðñèéí øèíæèëãýý. Íýã õ¿÷èí ç¿éëò òóðøëàãûí äèñïåðñèéí øèíæèëãýý. Õî¸ð õ¿÷èí ç¿éëò òóðøëàãûí äèñïåðñèéí øèíæèëãýý. Ãóðâàí õ¿÷èí ç¿éëò òóðøëàãûí äèñïåðñèéí øèíæèëãýý. Îëîí õ¿÷èí ç¿éëò òóðøëàãûí äèñïåðñèéí øèíæèëãýý.
Биологийн ажиглалт, хэмжилт, туршилтын өгөгдлийг боловсруулахад зайлшгүй шаардлагатай онол, арга зүй буюу математик статистик, магадлалын онол болон логик аргын талаар үндсэн мэдлэг эзэмшиж, статистик үзүүлэлт болон түүний кинетик ба динамикийг Excel, Jamp, MiniTab зэрэг программын сүүлийн үеийн хувилбарыг хэрэглэн гаргаж хариуг тайлбарлаж, судалж буй биологийн юмс үзэгдлийн талаар үнэлэлт дүгнэлт гаргах мэдлэг чадвар дадлага олгоно.
Уг хичээлд нийгмийн хөгжил- боловсролын шинэчлэл- киррикюлимийн хөгжил- багш мэргэжилтний ур чадварын өөрчлөлт гэсэн уяалдаа холбоонд биологийн хичээл гэсэн ухагдахууны агуулгыг хөндөж биологийн хичээлийн хэрэгцээ шаардлага, зорилго, зорилт, агуулга, арга зүй, хэрэглэгдэхүүн, үнэлгээг орчин цагийн байгалийн ухаан, тухайлбал биологи дидактикийн онолын үндэстэй танилцана. Биологийн сургалтын онол, арга зүйн хичээлийн агуулга нь биологийн багшийн ангид орох мэргэжлийн бусад хичээлүүд дээр нарийвчлагдан гүнзгийрэх болно.
Их сургуулиар бэлтгэгдэж байгаа багш мэргэжилтний мэргэжлийн гол хичээл нь “Мэргэжлийн дидактик”-ийн хичээл байдаг. Биологийн сургалтын онол, арга зүйн хичээлийн зорилго нь биологи дидактикийн орчин цагийн онолын үндэстэй танилцаж улмаар сургуулийн бодит амьдралд биологийн хичээлийг явуулах практик үйл ажиллагаанд суурь болох шинжлэх ухааны үндэслэлтэй баримжааг оюутнуудад олгоход оршино. Биологийн дидактикт биологийг сурах болон багшлах үйл ажиллагааг биологи, сурган, суралцахуйн сэтгэл судлал зэрэг олон шинжлэх ухааны зааг дээр авч үздэг. Ахлах сургуульд заагддаг биологийн хичээл нь ерөнхий боловсрол олгох сургалтын нэг салшгүй хэсэг учир энэ асуудлыг монголын дунд боловсролын шинэчлэл, улмаар дэлхий түвшинд явагдаж буй бүх нийтийн суурь боловсролын шинэчлэл, сургалтын чанарын асуудалтай холбон авч үзнэ.
Биологийн сургалтанд суралцагчдын өмнөх төсөөллийг тооцох чиглэлээр когнитив сэтгэл судлал, биологийг сурах ба багшлах үйл ажиллагааны салбарт хийгдэж буй суурь болон империк судалгаа, агуулгыг элементарчлах ба дидактикаар дахин бүтээх, контекстэд суурилсан биологийн хичээл, загварчлал зэрэг орчин цагийн биологи дидактикийн гол онолыг биологийн хичээлийн тодорхой сэдэвт буулган хэрэглэнэ. Биологийн хичээлийн хөтөлбөр, арга зүй хичээлийн агуулга нь биологийн багшийн ангид орох биологийн бодлого бодох арга зүй, биологийн түүх, биологийн туршилт, биологи дидактикийн судалгааны арга зүй зэрэг мэргэжлийн хичээлүүдээр нарийвчлагдан гүнзгийрэх болно.
Биологийн сургалтын онол арга зүй хичээлээр үзсэн биологийн дидактикийн онолын үндсийг биологийн хичээлийн сонгож авсан сэдвүүд дээр буулгаж хэрэглэх чадвар эзэмшүүлэхэд оршино. Энд байгаль дахь биологийн үзэгдэл, асуудал –биологийн мэдлэг ба биологийн тухай мэдлэг –сурагчдын ташаа төсөөлөл – мэдлэгийн бүтэц- сайн хичээл-загварчлах- дидактикаар дахин бүтээх – дидактик шийдэл гаргах гэсэн уялдаа холбоонд авч үзнэ. Дунд сургуульд судалдаг биологийн хичээл нь байгалийн ухааны суурь боловсрол олгох сургалтын нэг салшгүй хэсэг учир энэ асуудлыг бүх нийтийн суурь боловсролын шинэчлэл, биологи дидактикийн империк судалгаатай холбон авч үзнэ.
